Na zaproszenie Towarzystwa Przyjaciół Muzeum w Radomsku (a w szczególności prezesa Dariusza Solarza) 3 kwietnia 2008 r przyjechał z Warszawy do Radomska gość specjalny – pilot LOT-u pan Wojciech Tomaszewski. Wspaniały człowiek, wielki społecznik, organizator i inicjator różnorodnych uroczystości związanych z lotnictwem. Mimo napiętego harmonogramu zajęć, pracy zawodowej i obowiązków rodzinnych swój wolny czas poświęcił, aby wyruszyć z kilkuosobową grupą śladami tragedii lotników września w powiecie radomszczańskim.

Plan obejmował odwiedzenie miejsc gdzie zginęli lotnicy, złożenie kwiatów pod pomnikami pamięci i zapalenie zniczy. Celem, który również był dla nas niezwykle ważny to przypomnienie wydarzeń związanych z walkami nad Radomskiem i okolicą w dniu 2 i 3 września 1939 roku oraz uzupełnienie wiedzy w tym zakresie. Trasa „wyprawy” przebiegała następująco. Wygoda, Pławno, Gidle, pola wsi Karsy, tereny leśne między Katarzynowem a Kobielami Małymi, Kobiele Wielkie i Bugaj.

Wygoda – pierwszy przystanek. Pan Darek opowiada o okolicznościach zestrzelenia samolotu PZL 23 Karaś wraz z załogą. Wypowiedź uzupełnia pan Tomaszewski pokazując zdjęcia załogi i mapę terenu.

Cmentarz w Pławnie – ładny zadbany pomnik w miejscu gdzie kiedyś pochowano lotników. Szkoda, że napis informuje tylko o miejscu spoczynku dwu żołnierzy poległych podczas wojny natomiast nie uwzględnia lotników. Przecież „stara” tablica, która uprzednio tu była mówiła wyraźnie:

Mała tabliczka umieszczona po prawej stronie w dolnej części pod płytą nagrobkową (niewidoczna z głównej alei) informuje o ekshumacji lotników. Żadnych konkretnych danych a przecież za cmentarzem na polach w Pławnie rozegrała się tragedia załogi Karasia PZL 23. Myślę, że należy umieścić odpowiednią tablicę w widocznym miejscu.

Cmentarz w Gidlach – łatwo można się zorientować gdzie znajduje się miejsce pamięci poległych lotników. Umieszczone na krzyżu śmigło i bliźniacze nagrobki odgrodzone od alejki metalowym płotkiem z elementów w kształcie samolotów, wskazują gdzie pochowano bohaterów podniebnych lotów. I chociaż ich ciała obecnie spoczywają na cmentarzu w Radomsku to karta historii tamtych dni nadal jest czytelna w Gidlach.

Następnie udaliśmy się drogą polną w okolice wsi Karsy. Tu wśród pól znajduje się pomnik poświęcony pamięci pilota, który zginął 3.09.1939 r. Naoczny świadek tego wydarzenia, pan Stanisław Suszczyk spotkał się z nami i swoim opowiadaniem w sposób niezwykle plastyczny przybliżył grozę tamtego dnia.

Przy drodze leśnej, między Katarzynowem a Kobielami Małymi znajduje się pomnik wzniesiony w pobliżu miejsca gdzie zginęła załoga z V Pułku Lotniczego w Lidzie. Napis informuje, że w obronie Ojczyzny w walce powietrznej z Niemcami zginęło 3 pilotów. Wymownym elementem pomnika jest śmigło zwracające uwagę nawet z dość znacznej odległości.

Cmentarz w Kobielach Wielkich – miejsce wiecznego spoczynku lotników polskich poległych w locie bojowym skłania do refleksji. Grób zbiorowy bohaterów V Pułku Lotniczego w Lidzie i II Pułku Lotniczego w Krakowie położony przy głównej alejce przyciąga swym wyglądem każdego przechodnia.

Bugaj – przy zabytkowym, drewnianym kościółku znajduje się grób dwóch członków załogi Karasia oznaczonego numerem „4”. Pilot uratował się skacząc z płonącego samolotu ze spadochronem. Dostał się do niewoli niemieckiej.

Nasza wycieczka, w której uczestniczyło 9 osób zakończyła się w restauracji „Zameczek”. Tu wymieniliśmy się wrażeniami i spostrzeżeniami i tu ustaliliśmy dalsze plany na przyszłość. Trzeba przyznać, że są bardzo ambitne. Wiążą się z patronatem nad miejscami pamięci poległych lotników, zapoznaniem szerszego ogółu społeczeństwa z mało znaną historią walk powietrznych w naszym regionie. Chcielibyśmy również jakimś akcentem (np. w postaci nazwy miejsca czy ulicy) uhonorować pamięć bohaterów września – polskich lotników, którzy zginęli na ziemi radomszczańskiej.

Nawiązaliśmy współpracę z Klubem Seniorów Lotnictwa w Łodzi i przy pomocy pana Wojciecha Tomaszewskiego pilota LOT-u będziemy dążyć do zorganizowania wojewódzkiej uroczystości na wybranym miejscu pamięci. Być może będzie to cmentarz w Radomsku gdzie znajduje się zbiorowy grób śmiałków powietrznych, którzy życie oddali w walce za Ojczyznę.